Баланы алғашқы қосымша тамақтандыру. Баланың сүйікті ботқасы

Қосымша тамақтандыруды қашан бастау керек

Баланың өмірінің алғашқы айлары оның денсаулығы мен дұрыс дамуы үшін өте маңызды кезең. Сондықтан тамақтандыру жүйесін уақытында реттеу, қосымша тағамдарды дұрыс енгізу және балаға қажетті мөлшерде пайдалы тағам беру — нәресте ағзасының дамуын қамтамасыз ететін басты шарттардың бірі болады. Сәбиді емшек сүтімен немесе арнайы қоспамен ұзақ тамақтандыру пайдалы, бірақ белгілі бір айлық жастан кейін балаға қосымша тағам қажет болады, себебі тек сүт арқылы барлық қажетті микроэлементтерді алу жеткіліксіз болуы мүмкін.
Әр баланың даму ерекшелігі  жеке. Кейбір балалар 5 айда дәмге қызығушылық танытып, қасықпен берілген тағамды жұта бастайды, ал кейбірінде бұл дайындық тек 6–7 айда қалыптасады. Асқорыту жүйесінің жетілуі, салмақ қосу динамикасы, денсаулық жағдайы немесе тістердің шығуы — бәрі қосымша тағамды бастау уақытына әсер етуі мүмкін. Сондықтан кейде енгізу мерзімі ертерек немесе сәл кейін болуы қалыпты. Егер ата-анада күмән немесе алаңдаушылық болса, педиатрмен кеңесу — ең дұрыс шешім. Дәрігер баланың денсаулығын, дамуын, аллергиялық бейімділігін бағалап, жеке тамақтандыру графигін ұсына алады.

Алғашқы тағам түрлері баланың жасына, оның ас қорыту жүйесінің дайындығына байланысты болады. Алғашқы 3 айлығында нәрестенің ас қорыту жүйесі әлі толық жетілмегендіктен, түнде қосымша тамақтандыруды бастауға болмайды. Осы кезеңде балаға тек ана сүті немесе қоспа жеткілікті болып табылады, ал қосымша тағамды енгізу кейінгі айларда біртіндеп басталуы керек. Әр бала жеке дамиды, бірақ мамандардың басым бөлігі қосымша тағамдарды 6 айдан бастап енгізуді ұсынады. Өйткені осы кезеңде балаға тек сүт жеткіліксіз болуы мүмкін, немесе ол жаңа дәмдерге дайын болады. 6 айлық шақ – нәресте ағзасының физиологиялық тұрғыда маңызды өзгерістерге ұшырайтын кезеңі. Асқазан-ішек жолы артықша жүктемесіз тағам талшықтарын, күрделірек көмірсуларды және микроэлементтерді қабылдай бастайды. Сондықтан қосымша тағамды дұрыс енгізу оның өсуіне, иммунитетінің нығаюына және метаболизмнің тұрақты жұмыс істеуіне ықпал етеді.
6 айдан бастап бала өзінің қозғалыс белсенділігін айтарлықтай арттыра бастайды: ол аударылып жатады, отыруға талпынады, кейбірі еңбектеуге тырысады. Мұндай әрекеттер энергия шығынын көбейтеді, ал бұл өз кезегінде қосымша қоректік заттарды қажет етеді. Осы жаста нәресте гуілдеп, дыбыстарды жиі қайталайды, жаңа эмоцияларды көрсетеді — яғни ми белсенділігі де артады. Сонымен қатар көптеген балаларда алғашқы тістер шыға бастайды: сағыз қабатының өзгеруі, шайнауға бейімделу және жаңа текстураларға қызығушылық пайда болады. Бұл — тек ананың сүтімен шектелмей, тағам арқылы кальций, темір, мырыш және басқа да маңызды элементтерді алу қажеттілігін одан әрі күшейтеді.

6 айда бала жаңа тағамдарға жақсы бейімделе алады, тамақты жұту қабілеті қалыптасады және оның ағзасы қосымша энергия мен пайдалы заттарды қажет етеді. Бұл жастағы балалардың метаболизмі белсендірек жұмыс істейді, яғни олар 1 күн ішінде көп энергия жұмсайды..
Осы кезеңде баланың асқазаны біртіндеп күрделірек тағамдарды қабылдай бастайды, әсіресе көкөніс пюресі мен ботқаларға төзімділігі жоғары болады. Сонымен қатар, темірге бай тағамдар да өте маңызды. Дегенмен, жаңа тағамдарды баяу енгізу  маңызды, сол арқылы балаға аллергиялық реакциялардың алдын алуға болады. 
Әрбір жаңа тағамды кемінде 3–4-5 күн аралығында бақылау маңызды. Егер   аллергиялық  белгі болса, оны тоқтату керек немесе басқа тағамға ауыстыру қажет. Осы кезеңде беруге болатын тағамдардың қатарына күріш, жүгері немесе қарақұмық ботқасы кіреді.

Қосымша тағам ретінде ботқа — ең жиі ұсынылатын алғашқы тағамдардың бірі. Ол нәрестенің ас қорыту жүйесіне жеңіл, пайдалы әрі белгілі бір мөлшерде қажетті микроэлементтермен қамтамасыз етеді. Ботқа көмірсуларға бай болғандықтан, балаға ұзақ уақыт энергия береді және метаболизмін қолдайды. Сонымен қатар, ботқа құрамындағы талшық ас қорыту жүйесінің жұмысын жақсартып, іш қатуды болдырмауға көмектеседі. 
6 айдан бастап балаға ботқаны қалай және қандай мөлшерде беру
6 айда немесе 6 айға жақында балаға алғашқы ботқаны 5–10 мл көлемінде беру керек. Бұл кезеңде негізгі мақсат — нәрестені жаңа дәммен таныстыру. Егер бала жаңа тағамды жақсы қабылдаса, 1–2 күн ішінде мөлшерді біртіндеп көбейтуге болады. Бірінші күндері ботқаның консистенциясы сұйық әрі жеңіл болуы тиіс. Алғашқы уақытта сүтсіз ботқалардан бастау керек, кейіннен сүт қосылған немесе әртүрлі қоспалар мен дәмдер, мысалы жемістер, қосылған түрлеріне көшуге болады.

Қосымша тағам пен емшек сүтінің баланың дамуына әсері

Қосымша тамақ пен емшек сүті қатар берілген кезінде баланың дамуы дұрыс және үйлесімді болады. Емшек сүті — 1 жасқа дейінгі кезінде бала үшін ең құнды тағамдардың бірі. Бұл кезеңде сүттің орнына толықтай басқа тағамды еңгізбей, оларды дұрыс теңестіру керек. Емшек сүтінде иммундық жүйені қорғайтын антиденелер, ферменттер және баланың миының дамуына қажетті май қышқылдары бар, сондықтан оны негізгі тағам ретінде сақтаған жөн. Қосымша тағамды енгізгенде, алдымен аз мөлшерден бастап, сосын баланың реакциясына қарай біртіндеп көбейту керек. Сонымен қатар, әр жаңа өнімді енгізген кезде терінің қызаруы, іштің бұзылуы немесе мазасыздық секілді белгілерге назар аудару баланың жеке ерекшеліктерін түсінуге көмектеседі.

6 - 12 ай аралығында   балаға көкөніс пюресі, ет пюресі, екінші кезеңдегі ботқалар, жеміс пюресі, айран немесе сүзбе сияқты тағамдарды енгізуге болады. Бұл тағамдарды біртіндеп енгізіп, 12 айда толық мәзір қалыптасады.

 1 жасқа дейінгі балаларға арналған тағамдардың толық тізімі және беру тәртібі

Бұл тағамдарды белгілі бір тәртіппен беру керек, яғни алғашқы жеңіл тағамдардан бастап, кейін қою және құрамында ақуыз көп тағамдарға көшу ұсынылады. Бұл кезеңде баланың қалай тамақтанатынын, оны қалай қабылдайтынын бақылау маңызды. Егер балаға қосымша тағам жақсы әсер етсе, мөлшерде ұлғайтуға болады.
6 айдан бастап қосымша тамақ енгізу — баланың дамуы үшін өте маңызды кезең. Осы уақытта нәрестенің асқазан-ішек жүйесі ана сүтінен бөлек тағамдарды қабылдай алатын деңгейге жетеді. Ең алдымен жеңіл әрі қауіпсіз тағамдарды таңдау ұсынылады: көкөніс пюресі (асқабақ, брокколи, қырыққабат), глютенсіз ботқалар (күріш, қарақұмық), сондай-ақ жұмсақ жеміс пюрелері (алма, алмұрт). Бұл тағамдар баланың ас қорыту жүйесін шамадан тыс жүктемей, ағзаға маңызды дәрумендер мен минералдар береді. Сонымен қатар ботқалар ұзаққа созылатын энергияның көзі болып, баланың тәуліктік.   Уақыт өте келе су немесе ана сүтімен сұйылтылған консистенцияны қоюлатып, біртіндеп ет пюресін (сиыр еті, тауық еті, күркетауық) және сүт өнімдерін (үйірілген сүзбе) қосуға болады. Ең бастысы — тағам қауіпсіз, баланың жасына лайық және қолайлы текстурада болуы керек. Қаттырақ және қою тағамдарды баланың мәзіріне еңгізгенде оны дұрыс өлшемде және формада беру — баланың қауіпсіз түрде шайнауды үйренуі және қақалып қалмауы үшін өте маңызды. Бір жасқа дейін осы ережелерді сақтау баланың тамақтану дағдыларының дұрыс қалыптасуына және күрделі тағамдарға сенімді көшуіне көмектеседі.
1 жасқа дейінгі кезең — баланың жалпы дамуы үшін бас бағыттардың бірі. Сондықтан дұрыс тамақтандыруды ұйымдастыру — ата-ана үшін ұзақ әрі жауапты міндет. Және баланың жасына, даму жағдайына байланысты қосымша тағамдарды дұрыс таңдау оның денсаулығын нығайтады.